«Οι άνθρωποι του λαού θέλουν μόνον άρτον και θεάματα» υποστήριζε ο Ρωμαίος σατυρικός Γιουβενάλης, σε μια άλλη εποχή, μακρυά από τη δική μας. Άραγε αν ζούσε σήμερα θα εξέφραζε την ίδια ρήση με την ίδια θέρμη; Πράγματι, στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε θα θεωρούσε κανείς τρελό ή ρομαντικό όποιον εστίαζε την προσοχή του στην τέχνη. Κι όμως, αν και με χαρά θα δεχόμουν ένα τέτοιο χαρακτηρισμό, εξετάζοντας το θέμα κάποιος θα έβλεπε πως η τέχνη δεν είναι ούτε πολυτέλεια που απευθύνεται σε λίγους, ούτε φαντασίωση κάποιων ονειροπόλων. Η τέχνη έχει σαν βασικό στόχο της να υπηρετεί τον άνθρωπο, να τον δυναμώνει ψυχικά και να τον βοηθά να αντιμετωπίζει τις κακοτοπιές. Άρα σε κρίσιμες περιόδους σαν αυτή που διανύουμε δεν θα μπορούσε παρά να αποτελεί διέξοδο, ανοίγοντας νέους δρόμους στον λαβύρινθο της καθημερινότητας.
Το λυπηρό της υπόθεσης όμως είναι ότι άνθρωποι που αυτοαποκαλούνται «δημιουργοί» της τέχνης έχουν ξεχάσει μάλλον τον πραγματικό στόχο της και την κατευθύνουν με εγωιστικά και κυρίως κερδοσκοπικά κίνητρα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα είδος «κακής» τέχνης που βασικός της στόχος είναι το εύκολο κέρδος, η προβολή συγκεκριμένων ατόμων και προτύπων και, κάποιες φορές, η χειραγώγηση της κοινής γνώμης υπηρετώντας το υφιστάμενο status quo και όχι τον άνθρωπο.
Ένα μεγάλο μέρος αυτής της «κακής» τέχνης έχει εγκατασταθεί και δρα στον κόσμο του θεάματος. Τον κόσμο, δηλαδή, του θεάτρου, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης. Έναν κόσμο που απευθύνεται τουλάχιστον στο 90% του παγκόσμιου πληθυσμού, ποσοστό που μεταφράζεται ως γρήγορο και μεγάλο κέρδος. Αποτέλεσμα αυτού είναι φυσικά να δημιουργηθεί μια βιομηχανία θεάματος, η οποία βαφτίζει «καλλιτέχνες» δεκάδες ανθρώπους κάθε χρόνο και βομβαρδίζει με πληθώρα εικόνων και έναν ορυμαγδό θεαμάτων όσους…δεν βαφτίστηκαν ακόμη.
Τις πταίει όμως; Ποιος ευθύνεται για την κατάντια αυτή της τέχνης και το ξεπούλημα των Μουσών στα σκλαβοπάζαρα του Χρηματιστηρίου; Φυσικά όχι οι «βεβαπτισμένοι». Αλίμονο, πως θα μπορούσαν; Η ματαιοδοξία δεν αποτελεί μομφή. Πραγματικά υπεύθυνοι της όλης κατάστασης είναι όχι οι υπηρέτες της τέχνης αυτής αλλά οι δημιουργοί της. Αυτοί που διοικούν την βιομηχανία του θεάματος και επενδύουν στην ποσότητα και ταυτόχρονα στην προχειρότητα και στην κακογουστιά. Ασφαλώς δεν θα ήθελα επουδενί να θεωρηθεί ότι περιορίζομαι μόνο στην χώρα μας, αφού η έλλειψη ποιότητας στην τέχνη πλέον αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο.
Πέρα από τις ελληνικές εταιρίες παραγωγής που επενδύουν σε καλλίγραμμα κορμιά, σε ονόματα που «πουλάνε» και «πιπεράτα» σκάνδαλα, υπάρχει δυστυχώς και μεγαλύτερο κακό. Αναφέρομαι φυσικά στην μεγαλύτερη εταιρία παραγωγής στον κόσμο, τον παράδεισο του θεάματος το Χόλυγουντ (Hollywood). Από την δημιουργία του φάνηκε πως θα αποφέρει πολλά κέρδη σε όποιον ασχοληθεί με αυτό. Ήταν επόμενο λοιπόν, μια τόσο κερδοφόρα επιχείρηση να πέσει στα χέρια των οικονομολόγων, που εκμεταλλεύτηκαν τρόπον τινά την ημιμάθεια του κοινού για να δημιουργήσουν μια σωρεία κινηματογραφικών αρχικά, κι αργότερα και τηλεοπτικών θεαμάτων, χωρίς να δίνουν λόγο στην τέχνη αλλά στην μόδα κάθε εποχής και φυσικά στις πωλήσεις.
Δυστυχώς το φαινόμενο αυτό φτάνει στο απόγειό του στην εποχή μας, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των παραγωγών στις μέρες μας είναι χωρίς αμφιβολία αποτέλεσμα προχειρότητας και επιφανειακής δουλειάς. Και μιλώντας με γεγονότα δεν θα ήμουν καθόλου υπερβολικός αν αναφερόμουν και στις πιο πολυσυζητημένες ταινίες της χρονιάς που μας πέρασε. Υπερπαραγωγές όπως το «Airbender» ή το «Burlesque», οι οποίες απέτυχαν παταγωδώς να συγκινήσουν τους, όσους αμερόληπτους, κριτικούς, ή τα γνωστά σε όλους «Step Up» και «Eclipse», που το μόνο που κατάφεραν ήταν να μαγνητίσουν πλήθος κορασίδων, κυρίως, που έτρεξαν να θαυμάσουν τα καλογραμμωμένα σώματα των πρωταγωνιστών. Ουσιαστική τέχνη όμως καμμιά. Και φυσικά τα παραδείγματα δεν τελειώνουν όταν μιλάμε για την πλειοψηφία των θεαμάτων ανά τον κόσμο.
Και ο φαύλος κύκλος συνεχίζει ακάθεκτος, αφού όσο υπάρχει αδαές κοινό, θα υπάρχουν εκμεταλευτές που θα το παραπλανούν και τούμπαλιν. Κι όμως, όντας αισιόδοξος δεν θα μπορούσα να παραβλέψω την γενναία προσπάθεια που κάνει ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος να ρίξει φώς στον καλλιτεχνικό σκοταδισμό. Ίσως είναι λίγο, ίσως να μην φτάνει για να αλλάξει τα πράγματα, αλλά το σίγουρο είναι ότι μας δείχνει πως υπάρχουν ακόμα καλλιτέχνες, από αυτούς που ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη της πραγματικής έννοιας της τέχνης. Αυτό δημιουργεί από μόνο του μια νέα παράταξη που αντιτάσσεται στην προηγούμενη και μάχεται για τα δικαιώματα της ουσιαστικής, πραγματικής, «καλής» τέχνης. Τώρα αυτό που μένει να κάνουμε ως καλλιτέχνες, ως πολίτες και ως άνθρωποι είναι να αποφασίσουμε με ποιανού το μέρος είμαστε.
«Αν δεν μπορείς να κάνεις την τέχνη καλύτερη, τούτο προσπάθησε μόνο…μην την εξευτελίζεις…»
(παραφράζοντας τον στίχο του Κ .Καβάφη)
